Het perspectief 2: in en uit een hoofd
We keren terug naar het verhaal van Jan, Marie en de griezel met de snor.
…Laat er ons vanuit gaan dat Marie de harten van de lezer moet veroveren, en dat we dus kiezen voor haar standpunt. De meesten noemen dat ‘personeel’ schrijven. Tegendraads als ik ben, heb ik het liever over ‘de algehele beheersing van één personage’ – hier Marie.
Waarom? Omdat de verteller in dit geval een soort van mini-alweter is. Hij weet ALLES (verleden, heden toekomst, dromen, neuroses…) van Marie. Van de anderen weet hij niet meer dan wat ze aan haar vertellen, of wat zij kan opmaken uit hun gedrag.
…In het verhaal van Jan, Marie en de griezel met de snor mogen we ervan uitgaan dat Marie, die al twintig jaar samenleeft met haar echtgenoot, behoorlijk veel van hem af weet. Van de griezel met de snor weet ze niets. Behalve dat hij een pistool heeft en er verre van gezellig uitziet.
Werkt het makkelijker als je de verteller voor jezelf visualiseert, stel je hem dan voor als een kabouter op de schouder van Marie. Hij is onlosmakelijk verbonden met haar. Over een plek waar zij niet is, kan hij niets vertellen. Wordt Marie vastgeketend aan de radiator en neemt de griezel met de snor Jan mee naar het bureau om de kluis te kraken, dan kan de verteller daar niets over kwijt, want hij hangt, samen met Marie, vast aan die radiator.
In dit geval kan je als schrijver twee dingen doen: je kan Marie laten ontsnappen door haar – zoals een vrouwelijke Bruce Willis – de radiator te laten slopen. Of je kan haar hoofd induiken. Doorsnee huisvrouwen slopen niet zo makkelijk een radiator. Veel kans dus dat het optie twee wordt.
Vanuit het standpunt dat je koos, kan je onbelemmerd in Maries hoofd. Alles wat daar in de loop der jaren werd opgeslagen, kan je aan de lezer kwijt.
…Maar… hoe doe je dat. Als verteller? Of als Marie?
…En wat is het (vormelijke) verschil tussen die twee?
…Dat is – ondervond ik in de loop der jaren – het moeilijkste voor het gros van de beginnende schrijvers.
…Zo moeilijk zelfs dat ik het verschuif naar een volgende keer (perspectief 3), want blogs die meer dan vierhonderd woorden tellen, worden nauwelijks gelezen, zag ik gisteren in de krant. Of ik die journalist mag geloven, weet ik niet, maar ik neem toch maar het zekere voor het onzekere…
Ik las je vakkundige uitleg tot het laatste punt Ingrid, en ben benieuwd naar het vervolg. Perspectief, een moeilijke noot om te kraken.
Je kan er tegenwoordig nochtans vlot mee overweg, Chantal;-)