(Goede) raad van Patricia Highsmith

Tureluurster/ juni 24, 2019/ Schrijftips/ 4 commentaren

Patricia Highsmith kreeg in onze contreien pas naambekendheid in 1999, na de verfilming van The talented Mr Ripley met Matt Damon in de hoofdrol.
…Gek!
…Het boek werd immers al verfilmd in 1960 (met Alain Delon) en Ripley’s game was in 1977 verfilmd door Wim Wenders als Der amerikanische Freund (met Dennis Hopper).
…Highsmith’s debuut Strangers on a train uit 1950 werd zelfs drie keer verfilmd, o.a. door Hitchcock in 1961.
…Toch kreeg Highsmith hier nooit echt voet aan de grond. Allicht (denkt ze zelf) omdat ze een voorkeur heeft voor slechteriken, en er niet voor terugschrikt om die ongestraft te laten.

In 1966 schreef ze Plotting and writing suspense fiction (Hoe schrijf ik een spannend boek – De Arbeiderspers).
Beginnende schrijvers denken vaak dat hun gevestigde collega’s een succesformule hebben. Het boek van Highsmith is vooral bedoeld om dat idee te ontzenuwen. Er bestaat geen geheim recept voor een geslaagd schrijverschap – beweert ze.  Het enige geheim schuilt in de persoonlijkheid van de schrijver.
…Ze weigert in haar boek regels mee te geven.

Veel praktische weetjes vallen er dus niet te plukken. Toch is het lezen van Plotting and … geen tijdverlies. Highsmith doet een paar uitspraken die op zijn minst verrassend zijn  – zeker als je bedenkt dat het boek bijna 50 jaar oud is.

 

Haar visie

– Droom je ervan een bejubeld schrijver te worden, schrijf dan zoals je bent. Heel veel kans dat je als origineel wordt bestempeld. Heel veel kans ook dat je geen uitgever vindt en de hongerdood sterft.
Droom je ervan rijk te worden, volg dan de mainstream. Kwel jezelf met logica en alledaagsheid, want het grote publiek is meestal niet zo gek op originaliteit. En wat nog erger is … veel uitgevers en critici moeten er ook niet al te veel van weten!

 

– De hang van het publiek naar gerechtigheid in romans en verhalen is stomvervelend en onecht. Noch het leven, noch de natuur maalt ooit om gerechtigheid. In boeken wordt die er meestal aan toegevoegd om de verkoop te stimuleren.

 

– Toeval mag, toeval moet. Zelfs in de meest saaie verhalen duikt het onverwacht op. Niemand neemt er aanstoot aan zolang het over ‘slecht’ toeval gaat. ‘Goed’ toeval daarentegen wordt bijna altijd beschouwd als een kunstgreep, als gefoefel.

 

– Het is een goedkope truc de lezer te schokken met iets wat hij niet verwacht, zeker als het ten koste van de verhaallogica gaat. Een voor de hand liggend idee volgen, getuigt dan weer van luiheid. Een schrijver moet dus op zoek naar de fameuze gulden middenweg: een onverwachte wending die toch te rijmen valt met het karakter van de hoofdpersonen.

 

– Er zijn – terecht – geen regels voor de opstart van een spannend verhaal. Gebruik gewoon je verstand. Een lezer wil niet op slag worden bedolven onder een stortvloed van gegevens die hij niet kan plaatsen. Evenmin wil hij meteen terechtkomen in een zwaar emotionele scène. Daar heeft hij geen boodschap aan zolang hij zich niet betrokken voelt bij de personages.
Wil hij rust en stilte? No way! In dat geval koopt hij geen thriller. Serveer hem dus een zin met actie die hij kan begrijpen, of – misschien nog beter – een zin met de illusie van actie!

 

– Een goed boek schrijft zichzelf. Zinnen herschrijven of bijsturen, schaven aan je stijl, je gegevens controleren … het hoort erbij, maar verdoe je de helft van je tijd met piekeren over hoe het nu verder moet, tja … dan begin je beter aan iets anders.

 

– ‘Schilderen is geen kwestie van mijmerij of inspiratie. Het is een handvaardigheid,’ zei Renoir.
Martha Graham zei over de danskunst: ‘Het is een merkwaardige combinatie van kunde, intuïtie, hardheid – en iets ongrijpbaar moois dat men geloof noemt. Je wordt er mee geboren, denk ik. Het valt niet aan te leren.’

…Renoir spreekt over ambacht, Graham over talent.
…Die twee moeten samengaan. Vakmanschap zonder talent brengt geen vreugde, geen verrassing, geen originaliteit. En talent zonder vakmanschap? Tja, dat blijft gewoon onzichtbaar!

 

– Schreef je jezelf in de hoek, en zit je daar te kniezen, probeer je dan te herinneren wat je nu ook alweer wilde zeggen met je verhaal, en ga na wat je moet laten gebeuren om dat gezegd te krijgen. Controleer ook of je niet het verkeerde vertelstandpunt koos. Schrijf je personeel (vanuit een personage), dan moet je dat personage kunnen aanvoelen. Sterker nog, je moet dat personage kunnen wόrden. Als dat niet lukt, schakel dan zo snel mogelijk over op een ander standpunt.

 

– Wil je dat de lezers je verhaal ervaren als sfeervol, zet hun zintuigen dan aan het werk. Laat hen zien, horen, ruiken en voelen. De rest komt vanzelf.

 

Patricia Highsmith (1921-1995) schreef 22 romans en 7 bundels met kortverhalen. Ze week geen millimeter af van de principes die ze hierboven verkondigt en … ze werd er steenrijk mee!